تیراندازی با تفنگ بادی 10 متر

در این مقاله به معرفی رشته تیراندازی با تفنگ بادی 10 متر می‌پردازیم

مقدمه

تیراندازی قدمتی به درازای تاریخ بشر دارد. انسان اولیه برای تأمین غذا (شکار) و محافظت خود و خانواده‌اش از هجوم حیوانات درنده و قبایل متخاصم دشمن، به هر شکلی، ولو بسیار ساده، با پرتاب سنگ و اشکال اولیه‌ای از چاقو و نیزه از تیراندازی بهره برده است. با پیشرفت جوامع بشری، تیراندازی پا به پای انسان پچیده‌تر شد و اهمیت آن به جایی رسید که آموزش آن به عنوان دستورات دینی توسط پیامبر اسلام (ص) ابلاغ شد؛ اکثریت مردم حدیث آشنای ایشان (به فرزندان خود شنا و تیراندازی بیاموزید) را شنیده‌اند، اما کمتر کسی است که این حدیث را شنیده باشد: هرکس تیراندازی را بیاموزد، سپس آن را از روی رغبت ترک کند، گویی نعمتی از نعمات الهی را کفران کرده است! اهمیت تیراندازی در اسلام انقدر بالاست که حتی شرط‌بندی در آن بلامانع در نظر گرفته می‌شود.

بزرگان این مهارت از دیرباز همواره مورد ستایش مردم بودند، و شرح نام‌آوری‌ها و رشادت‌های آنان به هر شکلی که ممکن بوده (شعر، داستان، فیلم و ...) نسل به نسل منتقل شده، و حد و مرز جغرافیایی و ملی نمی‌شناسد؛ از رستم و آرش در اشعار کهن ایران و جومونگ افسانه‌ای در مشرق زمین به عنوان نمونه‌های باستانی-اساطیری گرفته تا امام باقر (ع) در مجلس هشام به عنوان نمونه‌ی مذهبی و تک‌تیراندازانی مانند واسیلی زایتسف در جنگ جهانی دوم، همه مثال‌هایی از این قهرمانان هستند.

فدراسیون جهانی تیراندازی

به مرور و با گذشت زمان، با توسعه و فراگیر شدن تیراندازی نه تنها به عنوان یک مهارت، بلکه به عنوان یک تفریح و سرگرمی مهیج، لزوم تأسیس سازمانی برای برقراری نظم و نظارت بر فعالیت علاقه‌مندان احساس شد، تا تیراندازی قالب جدیدی به خود گرفته و به عنوان یک ورزش به جهانیان عرضه گردد. در نهایت و در سال 1907 در مونیخ آلمان، سازمانی که امروزه از آن به عنوان فدراسیون جهانی تیراندازی (به اختصار ISSF) یاد می‌کنند دایر گردید. این فدراسیون نهاد اصلی اداره‌کننده و برگزار‌کننده مسابقات ورزش تیراندازی است.

تا سال های متمادی، ورزش تیراندازی در ایران به نام اتحادیه‌ی تیراندازی ورزشی معروف و فعالیت می‌کرده است که بالاخره در سال 1337، فدراسیون ورزش تیراندازی نیز در ایران تحت نظر سازمان تربیت بدنی و ورزش وقت آن زمان تأسیس گردید.

فدراسیون ورزش تیراندازی ایران برخلاف دارا بودن نام ورزشی آن با توجه به فعالیت و سابقه‌ی نظامیان در این رشته زیر نظر یک سرهنگ عالی رتبه ارتش به‌ عنوان اولین رئیس فدراسیون تیراندازی شروع به فعالیت کرد و حتی بیشتر تیراندازان آن نیز نظامی بودند و همیشه تیراندازان نظامی خوب در این فدراسیون فعالیت داشته و پرورش می‌یافتند(وبلاگ تارگتینو).

فدراسیون تیراندازی جمهوری اسلامی ایران، واقع در تهران، تحت ریاست علی دادگر به برگزاری و نظارت بر مسابقات مختلف (از جمله لیگ برتر و ...) در ایران می‌پردازد.

مسابقات معتبر تیراندازی

فدراسیون جهانی تیراندازی، از طریق نهاد‌های مرتبط خود (شامل فدراسیون‌های ملی هر کشور و زیرمجموعه‌های آنها) به برگزاری مسابقات مختلف، در رده‌های سنی مختلف در اقصی نقاط جهان می‌پردازد؛ از معتبرترین این رقابت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

· المپیک تابستانی

· جام جهانی

· رقابت‌های تیراندازی دانشجویان جهان

· رقابت‌های تیراندازی ارتش‌های جهان

که نحوه برگزاری و قوانین و آیین‌نامه‌های مربوطه توسط ISSF اعلام می‌گردد؛ لیک به طور کلی ورزش تیراندازی (به جز تیراندازی با کمان که هدف این مقاله نیست) با سلاح‌های تفنگ، تپانچه و ساچمه زن صورت می‌گیرد که طبقه‌بندی ماده‌های مختلف و مهم آن به شرح زیر است:

* تفنگ:

1. تفنگ بادی 10متر

2. تفنگ درازکش 50متر

3. تفنگ سه وضعیت 50متر (ایستاده، نشسته، درازکش)

4. تفنگ استاندارد 300متر

5. تفنگ درازکش 300متر

6. تفنگ سه وضعیت 300متر

* تپانچه

1. تپانچه بادی 10متر

2. تپانچه آتش سریع 25متر (مردان)

3. تپانچه آتش مرکز 25متر (مردان)

4. تپانچه استاندارد 25متر (مردان)

5. تپانچه 25متر (زنان)

6. تپانچه 50متر (مردان)

مسابقات سلاح‌های تفنگ و تپانچه در مسافت‌های ۱۰، ۲۵، ۵۰ و ۳۰۰ متر برگزار می‌شود. برای مسافت ۱۰ متر، از سلاح بادی استفاده می‌شود و در مسافت‌های بیشتر سلاح خفیف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

* ساچمه‌زن (شات گان)

مسابقات اهداف پروازی با تفنگ ساچمه‌زن انجام می‌شود. متداول‌ترین رشته‌های این سلاح شامل سه رشته زیر است:

1. تراپ

2. تراپ دوتایی

3. اسکیت

تفنگ بادی 10متر

معرفی

یکی از رشته‌های فدراسیون جهانی تیراندازی است که به صورت ایستاده انجام می‌گیرد. ورزشکاران دارای واجد شرایط، با لباس و تجهیزات کامل (که باید مورد تأیید ISSF) باشد، پشت خطی موسوم به خط آتش ایستاده و با سلاح شخصی خود، به سیبلی در فاصله 10متری که در ارتفاع 140سانتی متر از سطح زمین قرار دارد، شلیک می‌کنند؛ مسابقات در حضور هیأتی از داوران، تماشاچیان و مربی هر ورزشکار در سالنی سرپوشیده برگزار می‌شود.

تجهیزات

سیبل تیراندازی تفنگ بادی، از 10 دایره تشکیل شده، طوری که دایره دهم به منزله مرکز (وسط خال سیاه) است و قطر آن 1میلی‌متر است. به هر میزان که مرکز تیر به مرکز این دایره توپُر نزدیک‌تر باشد، امتیاز افزایش می‌یابد، طوری که اگر مرکز تیری دقیقاً بر مرکز سیبل منطبق شود، امتیاز آن 10/9 خواهد بود، و این نحوه امتیازدهی به جذابیت‌های این رشته افزوده است.

تیر مخصوص این رشته، از جنس قلع و با قطری به اندازه 4/5 میلی‌متر ساخته می‌شود. این تیر در بخش جلویی تقریباً صاف است؛ از آنجایی که سیبل این رشته از تیراندازی، کاغذی است، نوک صاف تیر این امکان را ایجاد می‌کند تا پس از اصابت به سیبل، دایره‌ای دقیقاً به اندازه قطر تیر ایجاد کند، که موجب تسهیل در امتیازدهی می‌گردد. همچنین تیر در بخش عقبی فرورفتگی دارد که باعث می‌‌شود، گاز موجود در مخزن بعد از مسلح شدن سلاح و عملیات شلیک، تیر را به جلو هدایت کند.

سلاح، توسط شرکت‌های مختلف (مانند اشتایر، والتر و ...) و تحت نظارت ISSF تولید و در سراسر جهان به ورزشکاران عرضه می‌گردد. کالیبر سلاح، طبیعتاً 4/5 میلی‌متر بوده و حداکثر وزن آن به 5/5 کیلوگرم می‌رسد. سلاح شامل قطعات زیر است:

لوله‌ی اصلی که تقریباً تمام قطعات دیگر روی آن سوار می‌شوند.

مگسک در دهانه‌ی لوله‌ی اصلی نصب شده و شامل پایه و محافظ مگسک است. ارتفاع این قطعه قابل تنظیم است.

دستگاه نشانه‌روی که بر روی ریلی در انتهای عقبی لوله‌ی اصلی نصب شده (و قابلیت جابه‌جایی‌ دارد) و شامل پیچ‌هایی جهت تنظیم حرکت تیر در محور‌های افقی و عمودی است. ارتفاع این قطعه نیز متعاقب تغییر ارتفاع مگسک قابل تغییر و تنظیم است.

مخزن گاز، در زیر لوله‌ی اصلی نصب شده و به راحتی با پیچاندن باز شده و توسط کپسول (معمولاً هوای خشک) شارژ می‌گردد. تعداد شلیک‌های ممکن پس از هر بار شارژ مخزن در سلاح مختلف متفاوت است، همچنین با استهلاک سلاح نیز کاهش می‌یابد.

قطعه زیرین طوری طراحی می‌شود که هم حالت مناسبی برای نگهداری سلاح حین تیراندازی داشته باشد و هم برای قرار دادن آن روی سطوح بکار رود. فاصله این قطعه از قبضه و لوله‌ی اصلی قابل تنظیم است.

ماشه در انواع مختلفی توسط شرکت‌ها تولید شده و با توجه به انگشت اشاره تیرانداز در محور افقی و حول محور خودش نیز قابل تنظیم به چپ و راست است.

قبضه، در پشت ماشه قرار گرفته و حول محور خود به چپ و راست می‌چرخد، اخیراً بعضی از شرکت‌ها اقدام به ساخت قبضه‌های آناتومیک و سفارشی می‌کنند، طوری که دقیقاً مناسب دست تیرانداز باشد.

قنداق سلاح خود از قطعاتی چندگانه تشکیل شده است. طول آن قابل تغییر است و به قطعه انتهایی ختم می‌شود که در شانه تیرانداز جای می‌گیرد؛ قطعه انتهایی متناسب با شانه ورزشکار قابل تنظیم است و نقش بسزایی در راحتی حین تیراندازی دارد. قطعه دیگری که روی قنداق سوار می‌شود، قطعه زیرگونه است، ارتفاع این بخش نیز متناسب با گردن ورزشکار قابل تنظیم است.

کیس سلاح، جعبه‌ای جهت حمل و نقل سلاح و محافظت از آن حین جابه‌جایی‌ها است.

چشم بند، قطعه مستطیلی شکل است که به بخش جلویی روزنه دید در دستگاه نشانه‌روی متصل شده و باعث پوشیده شدن چشم غیرغالب تیرانداز می‌شود؛ اینکار فشار و خستگی ناشی از بستن چشم غیرغالب حین تیراندازی را کاهش داده و تیراندازی باهر دو چشمِ باز را ممکن می‌کند (طوری که دوبینی رخ ندهد).

لباس تیراندازی شامل یک کت و شلوار از جنس چرم یا کرباس است و طوری طراحی می‌شود که محکم باشد و از حرکات و لرزش بدن جلوگیری کند. بر روی شانه، آرنج و زانو قطعاتی از پلاستیک با اصطکاک بالا دوخته می‌شود که محل قرار‌گیری سلاح و یا اتصال دست ورزشکار به لباس است و در حالت‌های مختلف تیراندازی (ایستاده، نشسته و درازکش) کاربرد دارد. همچنین در پشت ساق شلوارها، زیپ‌هایی جهت تغییر وضعیت ورزشکار تعبیه می‌گردد. ضمناً بعضی ورزشکاران تسمه‌ای به شانه می‌بندند که موجب ثبات بیشتر بالاتنه و قرارگیری مناسب‌تر قنداق سلاح در شانه می‌شود.

کفش مخصوص تیراندازی، نوعی پوتین نیم بوت است و فرم خاصی دارد، تا از جابه‌جایی کف پا و مچ پا جلوگیری کند.

پایه سلاح، وسیله‌ای است که تیرانداز جعبه تیرهای خود و همچنین سلاح را در فاصله استراحت بین هر تیر روی آن قرار می‌دهد.

کلاه و دستکش وسایلی هستند که توسط برخی ورزشکاران مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ ورزشکاران در بیشتر موارد برای جلوگیری از نور‌های مزاحم در حین نشانه‌روی از کلاه‌های آفتابگیر (نقابی؛ نه کلاه لبه‌دار معمولی) استفاده می‌کنند. همچنین دستکش‌ها اصولاً از نوع نیم انگشتی است تا احساس راحتی بیشتری ایجاد کند.

گوشی برای کم کردن صداهای برهم‌زننده تمرکز استفاده می‌شود.

بعضی ورزشکاران از عدسی‌هایی برای بهبود دید خود استفاده می‌کنند که بر روی لبه‌ی نقاب کلاه نصب می‌گردد.

اصول تیراندازی

اصول تیراندازی با تفنگ بادی 10متر، که در کل به تکنیک تیراندازی با تفنگ بادی 10متر نیز معروف است، شامل اصولی به ظاهر ساده است، که در نگاه اول به راحتی قابل اجرا است؛ لیک مدت زمانی بسیار طولانی نیاز است تا ورزشکار اصول ابتدایی را با شیوه‌های قانونی اما متناسب با خود تلفیق کند و به روش مخصوص خود در تیراندازی دست یابد که از انعطاف و ثبات کافی طی تیراندازی تمرینی و مسابقه‌ای برخوردار باشد. این روش ضمن استفاده از اصول اساسی و قوانین لازم الاجرای ISSF به کمک راهنمایی‌های مربی و تجربه و آزمون و خطای ورزشکار حاصل می‌شود.

مراحل اجرای تکنیک شامل:

حالت‌گیری
نشانه‌روی
تنفس
ماشه‌کشی
عملیات تکمیلی

تک‌تک این مراحل برای ورزشکاران با فیزیک بدنی متفاوت فرق داشته و توضیحات مفصلی دارد، اما همگی بر اساس انعطاف و استقامت طراحی می‌شوند؛ طوری که ورزشکار در یک رقابت حدوداً یک ساعته، با ثبات و با کمترین فشار اسکلتی و کشش عضلانی به تیراندازی بپردازد.

تحقیقات، کتاب‌ها و مقالات مختلفی در زمینه اصول تیراندازی نوشته شده و تأثیر شگرفی در بهبود عملکرد ورزشکاران داشته و از سوی دیگر پیشرفت تکنولوژی در تولید سلاح‌های این رشته در دهه‌های اخیر باعث جهشی قابل توجه در امتیازآوری تیراندازان شد که به موجب آن ISSF اندازه سیبل‌های این رشته را به اندازه‌های کنونی آن تقلیل داد!

قوانین برگزاری مسابقات

قوانین برگزاری مسابقات به سه دوره کلی: پیش از 2013، حدفاصل بین 2013 تا 2018 و پس از 2018 تقسیم می‌شوند. قوانین فعلی که همان قوانین 2018 به بعد است شامل دو بخش است:

قوانین مرحله انتخابی فینال (Qualification Round)

در سال 2018 ISSF تفاوت تعداد تیر در رقابت‌های مردان و زنان را ملغی کرد؛ بدین ترتیب تعداد تیر بانوان از 40 به 60 ارتقاء یافت و با آقایان برابر شد. همچنین امتیاز هر تیر از 10 به 10/9 افزایش یافت و حداکثر امتیاز 645 در نظر گرفته شد.

قوانین مرحله فینال (Final Round)

پس از برگزاری مرحله انتخابی، هشت تیراندازی که بالاترین امتیازات را کسب کردند به مرحله فینال راه می‌یابند. در این مرحله، بعد از دستورات داور که به زبان انگلیسی صادر می‌شود، هر تیرانداز باید دو سری و در هر سری 5 تیر را طی 250ثانیه شلیک کند. بعد از شلیک این 10 تیر، داوران به ازای هر تیر دستور صادر می‌کنند و تیراندازان برای هر تیر 50ثانیه فرصت شلیک دارند. بعد از هر دو تیر، تیراندازی که پایین‌ترین مجموع امتیاز را کسب کرده باشد، حذف شده و از خط آتش خارج می‌شود؛ به این ترتیب بعد از شلیک 22مین تیر نفر سوم مشخص شده و از خط خارج می‌شود. بعد از شلیک تیرهای 23 و 24 و محاسبه مجموع امتیاز حاصل از آنها، مقام دوم و اول نیز مشخص می‌شوند.

جدول خلاصه تیرهای فینال

تعداد تیر	زمان	مجموع تیر شلیک شده	حذف (مقام)
یک سریِ پنج تیری	250 ثانیه	5	-
یک سریِ پنج تیری	250 ثانیه	10	-
دو تک تیر	هر تیر 50 ثانیه	12	نفر هشتم
دو تک تیر	هر تیر 50 ثانیه	14	نفر هفتم
دو تک تیر	هر تیر 50 ثانیه	16	نفر ششم
دو تک تیر	هر تیر 50 ثانیه	18	نفر پنجم
دو تک تیر	هر تیر 50 ثانیه	20	نفر چهارم
دو تک تیر	هر تیر 50 ثانیه	22	نفر سوم
دو تک تیر	هر تیر 50 ثانیه	24	اول و دوم

استرس و فشار روانی (کنترل هیجانات)

علی‌رغم وجود طیف گسترده‌ای از تمرینات بدنی (بدن‌سازی به منظور افزایش نیرو، هوازی برای بهبود تنفس و کششی برای انعطاف‌پذیری) و استقامتی مخصوص تیراندازی (یک ساعت تیراندازی بدن وقفه اصلاً کار ساده‌ای نیست)، باز هم این رشته بیشتر رشته‌ای ذهنی است تا فیزیکی! تمرکز و حفظ آرامش تأثیر فراوانی در موفقیت یک ورزشکار دارد؛ تصور کنید در مسابقه‌ی فینالی در کنار هفت شرکت‌کننده دیگر ایستاده‌اید؛ تماشاگران با فاصله‌ای چند متری از شما نشسته‌اند و هیاهوی آنان اجتناب‌ناپذیر است. خبرنگاران، عکاسان و واحد سیار شبکه‌های تلویزیونی مشغول پوشش دادن مسابقات هستند و فلاش دوربین آنها شما را آزار می‌دهد. داوران به دقت مراقب کوچک‌ترین حرکت شما هستند. از مربی شما کاری به جز نگاه کردن ساخته نیست. بعد از کلی تمرین و تلاش، فداکاری و گذشتن از بسیاری از راحتی‌ها به این مرحله رسیده‌اید و مشخصاً کسانی هستند که از شما انتظار موفقیت دارند. کمترین تپش قلب شما مانع اجرای صحیح تنفس شده و استرس نیز شرایط را تشدید می‌کند. حال فرض کنید امتیاز تیری مطابق میل شما نیست، ناامیدی شما را فراخواهد گرفت، احساس عقب افتادن از دیگران باعث عملکرد شتاب‌زده شما می‌شود، عروق شما گشاد شده و قلب با شدت بیشتری پمپاژ می‌کند، ترشح هورمون‌های جنگ و گریز افزایش می‌یابد و لرزش اندام از طریق دست به سلاح منتقل شده و ایجاد خط تصویری (خطی که از چشم شروع شده، با گذر از دستگاه نشانه‌روی، مگسک، به خال سیاه ختم می‌شود) که ثابت باشد، تقریباً غیرممکن می‌نماید و سلاح دور سیبل می‌چرخد، فشار ناشی از تیراندازی در کمتر از 50ثانیه را نیز به این شرایط اضافه کنید...

یک تیرانداز باید در تمرینات، خود را برای هر رخدادی در طی مسابقه آماده کند و روش‌های مقابله با آنها را بیاموزد؛ مهم‌ترین اصل برای موفقیت در تیراندازی در درجه اول حفظ آرامش و سپس تمرکز و ثبات است. هر تیر به تنهایی سرنوشت‌ساز بوده و این خود یک تیغ دولبه‌ است. بنابراین در کنار تمرینات فیزیکی، تصویرسازی ذهنی و تمریناتی جهت افزایش تمرکز نیز نقش پُررنگی در آماده‌سازی تیراندازان دارد. در انتها هر تیرانداز، خود به این نتیجه می‌رسد که با هیچ کس به جز خودش رقابت نمی‌کند و کلید پیروزی غلبه بر ذهن ناآرام خویش است!

* این مقاله بخش اول سری مقالات تیراندازی با تفنگ بادی 10متر است

* جهت مشاهده سایر مطالب منتشر شده اینجا را ببینید